• logo nu online jatim
Home Metropolis Malang Raya Madura Tapal Kuda Kediri Raya Matraman Pantura Khutbah Keislaman Tokoh Rehat Jujugan Nusiana Opini Pendidikan Pemerintahan Parlemen Pustaka Video Risalah Redaksi NU Online Network
Kamis, 18 April 2024

Khutbah

Khutbah Jumat Bahasa Jawa: Tumindak Sae dumateng Tetanggi

Khutbah Jumat Bahasa Jawa: Tumindak Sae dumateng Tetanggi
Ilustrasi khatib yang sedang memberikan materi khutbahnya. (Foto: NU Online Network/Suwitno)
Ilustrasi khatib yang sedang memberikan materi khutbahnya. (Foto: NU Online Network/Suwitno)

Khutbah I:


اْلحَمْدُ للهِ الّذي هَدَانَا سُبُلَ السّلاَمِ، وَأَفْهَمَنَا بِشَرِيْعَةِ النَّبِيّ الكَريمِ، أَشْهَدُ أَنْ لَا اِلَهَ إِلَّا الله وَحْدَهُ لا شَرِيك لَه، ذُو اْلجَلالِ وَالإكْرام، وَأَشْهَدُ أَنّ سَيِّدَنَا وَنَبِيَّنَا مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَ رَسولُه، اللّهُمَّ صَلِّ و سَلِّمْ وَبارِكْ عَلَى سَيِّدِنا مُحَمّدٍ وَعَلَى الِه وَأصْحابِهِ وَالتَّابِعينَ بِإحْسانِ إلَى يَوْمِ الدِّين 


أَمَّا بَعْدُ: فَيَاأيُّهَا الإِخْوَان، أوْصُيْكُمْ وَ نَفْسِيْ بِتَقْوَى اللهِ وَطَاعَتِهِ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُوْنْ، قَالَ اللهُ تَعَالىَ فِي اْلقُرْانِ اْلكَرِيمْ: أَعُوْذُ بِاللهِ مِنَ الَّشيْطَانِ الرَّجِيْم، بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيْمْ: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا اتَّقُوا الله وَقُولُوا قَوْلًا سَدِيدًا، يُصْلِحْ لَكُمْ أَعْمَالَكُمْ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَمَنْ يُطِعِ الله وَرَسُولَهُ فَقَدْ فَازَ فَوْزًا عَظِيمًا وقال تعالى يَا اَيُّهَا الَّذِيْنَ آمَنُوْا اتَّقُوْا اللهَ حَقَّ تُقَاتِهِ وَلاَ تَمُوْتُنَّ إِلاَّ وَأَنْتُمْ مُسْلِمُوْنَ


Jamaah Jumat rahimakumullah


Monggo kito sami ningkataken taqwo dumateng Gusti Allah, ajrih dumateng ngarsonipun Alloh, kanti ninda’aken sedoyo perintahipun soho nebihi sedoyo awisanipun. Supados kito sedoyo manggehi kawilujengan soho kabegjan wonten ing dunyo ngantos akhirat.

 


Gusti Allah dawuh:


يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقَاتِهِ وَلَا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَأَنْتُمْ مُسْلِمُونَ


Artosipun: hei wongkang podo iman, takwoho dumateng Gusti Allah kelawan saktemene taqwo lan ojo podo mati siro kabeh kejobo siro podo muslim. (QS. Ali ‘Imran; 102)


Kito sedoyo meniko dados makhluke Gusti Allah ingkang nggadah potensi kalebet tiyang ingkang minulyo jalaran remen makempal. Wonten ing dunyo meniko makempal kaliyan masyarakat kados kedah musyawaroh, tepo seliro, tulung tinulung, asih-asihan, khususe kaliyan tetonggo saget ngangkat kemulyaane sinten kimawon.


Punopo ingkang dipun khususaken lan rumiyinaken tetonggo? kranten saking tonggo meniko tiyang ingkang luweh rumiyen mangertosi kawontenan kito sedoyo, kados dene kowentenan kito nembe bungah utowo susah, longgar utowo rupek, sehat utowo gerah. Kito mesti bade mbetahaken tetonggo.


Pramilo hak tetonggo dipun sebatake Gusti Allah wonten Al-Qur’an:


وَاعْبُدُوا اللّٰهَ وَلَا تُشْرِكُوْا بِهٖ شَيْـًٔا وَّبِالْوَالِدَيْنِ اِحْسَانًا وَّبِذِى الْقُرْبٰى وَالْيَتٰمٰى وَالْمَسٰكِيْنِ وَالْجَارِ ذِى الْقُرْبٰى وَالْجَارِ الْجُنُبِ وَالصَّاحِبِ بِالْجَنْۢبِ وَابْنِ السَّبِيْلِۙ وَمَا مَلَكَتْ اَيْمَانُكُمْ ۗ اِنَّ اللّٰهَ لَا يُحِبُّ مَنْ كَانَ مُخْتَالًا فَخُوْرًاۙ


Artosipun: Lan nyembaho siro kabeh marang Gusti Allah lan ojo nyekutoaken kelawan suwiji-wiji, lan bagusono wong tuo loro, kerabat, bocah yatim, tiyang miskin, tetonggo celak lan tebih, konco raket, lan ibnu sabil, lan kawulo. Saktemene Gusti Allah iku ora demen wong kang sombong tur ageng-agengan (Al-Nisa:36)

 


Hadirin ingkang bahagio


Wonten ing ayat meniko, kito dipun printahaken supados nyembah dumateng Allah lan mboten nyekutoaken Gusti Allah. Lajeng dipun printah mbagusi dateng tiyang sepuh kaleh, termasuk ugi dipun printahaken mbagusi dateng tetonggo.


Lafadz وَالْجَارِ ذِى الْقُرْبٰى  (tetonggo ingkang celak) wonten ing ayat meniko tegese tonggo ingkang tasih wonten hubungan famili, kados pendapatipun Imam Ikrimah, Imam Mujahdi soho Imam Ad-Dohhak. Miturut riwayat Ibnu Jarir soho Abi Hatim, maksud tetonggo ingkang celak meniko tetonggo ingkang agami Islam.


Lajeng pepertelan lafadz وَالْجَارِ الْجُنُبِ (tanggi ingkang tebih) wonten ing ayat meniko tetonggo ingkang mboten wonten hubungan famili, kados pendapatipun Imam Ikrimah, Imam Mujahid soho Imam Ad-Dohhak. Miturut riwayat Ibnu Jarir soho Abi Hatim, maksud tanggi engkang tebih meniko tetonggo ingkang mboten seagomo Islam kaliyan kito.


Ma’asyirol muslimin rahimakumulloh


Saking pentingipun njagi hak-hakipun soho tumindak sae kaliyan tetonggo, malaikat Jibril bolak-balik ngemutaken Rasulullah supados sae dateng tetonggo. Ngantos Kanjeng Nabi nyongko bilih tetonggo meniko saget ngewarisi bondone. Setunggale hadits riwayat Ibn Umar:


مَا زَالَ جِبْرِيْلُ يُوْصِيْنِى بِالْجَارِ حَتَّى ظَنَنْتُ اَنَّهُ سَيُوَرِّثُهُ (متفق عليه)


Artosipun: Jibril ora leren-leren pesen marang ingsun supoyo mbagusi tetonggo, ngantos ingsun nyongko yen tetonggo iku isok saling ngewaris bondone. 


Wonten ing hadist lintu, Rasulullah ugi dawuh:


مَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بِاللّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ فَلْيُكْرِمْ جَارَهُ (رواه البخاريُّ)


Artosipun: Sing sopo wonge iman dumateng Gusti Allah lan percoyo anane dino akhir (qiyamat), mongko becik mulyakno tonggone.


Hadits lintu saking Sahih Muslim dipun ngendika’aken:


مَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بِاللّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ فَلْيُحْسِنْ إلَى جَارِهِ (أخْرجه مسلمٌ)


Artosipun: Sing sopo wonge iman dumateng  Gusti Allah lan percoyo anane dino akhir (qiyamat), mongko becik mbagusono tonggone.


Tigo dalil saking hadits meniko nuduhaken bilih tumindak sae dumateng tetonggo kedah diperhatosaken, nopo malih tetonggo ingkang tasih nggadah kekerabatan. 


Hadirin Rahimakumullah


Kedah kito mangertosi hak-hak tetanggan, ingkang sampun dipun dawuhaken kanjeng nabi Muhammad saking Muawiyah:


عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ جُنْدَبٍ قُلْتُ: يَارَسُوْلَ اللهِ مَا حَقُّ الْجَارِ عَلَى الْجَارِ, قَالَ: اِنْ مَرِضَ عُدْتَهُ وَاِنْ مَاتَ شَيَّعْتَهُ وَاِنِ اسْتَقْرَضَ أقْرَضْتَهُ  وَاِنْ اَعْوَزَ سَتَرْتَهُ وَاِنْ اَصَابَهُ خَيْرٌ هّنَّاْتَهُ وَاِنْ اَصَابَتْهُ مُصِيْبَةٌ عَزَّيْتَهُ, وَلاتَرْفَعْ بِنَائَكَ فَوْقَ بِنَائِهِ فَسُدَّ عَلَيْهِ الرِّيْحُ, وَلاتُؤْذِهِ بِرِيْحِ قِدْرِكَ اِلِّا اَنْ تَغْرِفَ لَهُ مِنْهَا


Artosipun: Saking Mu’awiyah Ibn Jundab matur dumateng Rasulullah,”Ya Rasulullah, nopo hak-hakipun tetanggan? Kanjeng Nabi jawab: Yen gerah disambangi, yen mati diiringi janazahe, yen nglakoni aib ditutupi aibe, yen merkoleh kebungahan diucapne selamat, yen kinging musibah ditakziyahi (dihibur, dikuatne atine), yen mbangun omah ojo ngungkuli duwure omahe tetonggo hinggo nutupi angine (sirkulasi udara), lan ojo gawe loro atine mergo dewekne mambu masakanmu kejobo yen mbok wenehi.


Pramilo saking meniko, monggo kito jagi hak-hak tetanggan miturut dawuhipun Kanjeng Nabi, supados kito sedoyo dados tetonggo ingkang sae lan rukun, mboten satru lan bendon binendon. Mugi pagesangan kito sedoyo dipun kebaki kaliyan rahmate Gusti Allah jalaran tumindak sae kaliyan tetonggo. Amin


جَعَلَنا اللهُ وَإيَّاكم مِنَ الفَائِزِين الآمِنِين، وَأدْخَلَنَا وإِيَّاكم فِي زُمْرَةِ عِبَادِهِ المُؤْمِنِيْنَ


أعُوذُ بِاللهِ مِنَ الشَّيْطانِ الرَّجِيمْ، بِسْمِ اللهِ الرَّحْمانِ الرَّحِيمْ: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَقُولُوا قَوْلًا سَدِيدًا   باَرَكَ اللهُ لِيْ وَلكمْ فِي القُرْآنِ العَظِيْمِ، وَنَفَعَنِيْ وَإِيّاكُمْ بِالآياتِ وذِكْرِ الحَكِيْمِ. إنّهُ تَعاَلَى جَوّادٌ كَرِيْمٌ مَلِكٌ بَرٌّ رَؤُوْفٌ رَحِيْمٌ


Khutbah II:


اَلحَمْدُ للهِ حَمْدًا كَمَا اَمَرَ. وَأَشْهَدُ اَنْ لَّا إِلَهَ إِلَّا اللهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيْكَ لَهُ إِرغَامًا لِمَنْ جَحَدَ بِهِ وَكَفَرَ وَأَشْهَدُ أَنَّ سَيِّدَنَا مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُوْلُهُ سَيِّدُ الخَلاَئِقِ وَالبَشَرِ. اَللَّهُمُّ صَلِّ وَسَلِّمْ عَلَى سَيِّدِنَا مُحَمَّدٍ وَعَلَى اَلِهِ وَصَحْبِهِ مَا اتَّصَلَتْ عَيْنٌ بِنَظَرٍ وَاُذُنٌ بِخَبَرٍ ,


أَمَّا بَعْدُ: فَيَا َعِبادَ الله إِتَّقُوْا اللهَ تَعَالَى وَذَرُوْا الفَوَاخِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بطَنَ وَحَافِظُوْا عَلَى الطَّاعَةِ وَخُضُوْرِ الجُمُعَةِ وَالجَمَاعَةِ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللهَ أَمَرَكُمْ بِأَمْرٍ بَدَأَ  فِيْهِ بِنَفْسِهِ وَثَنَّى بِمَلاَئِكَةِ المُسَبِّحَةِ قُدْسِهِ، فَقَالَ تَعَالىَ وَلَمْ يَزَلْ قَائِلاً عَلِيْمًا إِنَّ اللهَ وَمَلاَئِكَتَهُ يُصَلُّوْنَ عَلَى النَّبِيِّ يَااَيَّهَا الَّذِيْنَ أَمَنُوْا صَلُّوْا عَلَيْهِ وِسَلِّمُوْا تَسْلِيْمًا. اَللَّهُمَّ صَلِّ وَسَلِّمْ عَلَى سَيِّدِنَا مُحَمَّدٍ وَعَلَى أَلِهِ وَصَحْبِهِ أَجمَعِيْنَ, اَللَّهُمَّ وَارْضَ عَنِ الخُلَفَاءِ الرَّاشِدِيْنَ الَّذِيْنَ قَضَوْا بِالحَقِّ وَكَانُوْا بِهِ يَعْدِلُوْنَ سَادَاتِنَا أَبِى بَكْرٍ وَعُمَرَ وَعُثْمَانَ وَعَلِيٍّ وَعَنْ سَائِرِ أَصْحَابِ نَبِيِّكَ أَجْمَعِيْنَ وَعَنِ التَّابِعِيْنَ وَمَنْ تَبِعَهُمْ بِإِحْسَانِ إِلَى يَوْمِ الدِّيْنِ


اللَهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُسْلِمِيْنَ وَالمُسلِمَاتِ وَالمُؤْمِنِينَ وَالمُؤْمِنَاتِ اَلأَحْيَاءِ مِنْهُمْ وَالأَمْوَاتِ. اَللَّهُمَّ أَعِزَّ الإِسْلاَمَ وَالمُسْلِمِيْنَ وَأَعْلِ كَلِمَتَكَ إِلَى يَوْمِ الدِّيْنِ, اَللَّهُمَّ انْصُرْ مَنْ نَصَرَ الدِّيْنَ وَاخْذُلْ مَنْ خَذَلَ المُسْلِمِيْنَ. اَللَّهُمَّ أَهلِكِ اليَهُوْدَ وَالنَّصَارَى وَالْكَفَرَةَ وَالْمُشْرِكِيْنَ. اَللَّهُمَّ اَمِنَّا فِى دُوْرِنَا وَأَصْلِحْ وُلاَةَ أُمَوْرِنَا وَاجْعَلِ اللَّهُمَّ وِلاَيَتَنَا فِمَنْ خَافَكَ وَاتَّقَاكَ. اَللَّهُمَّ ادْفَعْ عَنَّا الغَلاَءَ وَالوَبَاءَ والرِّبَا وَالزِّنَا وَالزَّلاَزِلَ وَالْمِحَنَ وَسُوْءَ الفِتَنِ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ عَنْ بِلَدِنَا هَذَا خَاصَّةً وَعَنْ سَائِرِ بِلاَدِ المُسلِمِينَ العَامَّةً يَارَبَّ العَالَمِينَ  رَبَّنَا آَتِنَا فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَفِي الْآَخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ


عِبادَ الله ! إِنَّ اللهَ يَأمُرُ بِالعَدْلِ وَالْإِحْسَانِ وَإِيْتَاءِ ذِى القُربَى وَيَنْهَى عَنِ الفَخْشَاءِ وَالمُنْكَرِ وَالبَغْيِ يَعِظُكُم لَعَلَّكُم تَذَكَّرُوْنَ, فَاذْكُرُوْا اللهَ العَظِيْمَ يَذْكُرْكُمْ اشْكُرُوْهُ عَلَى نِعَمِهِ يَزِدْكُمْ وَاسْأَلُوْهُ مِنْ فَضْلِهِ يُعْطِكُمْ وَلَذِكْرُ اللهِ أَكبَرُ


Editor:

Khutbah Terbaru